Thứ Hai, 22 tháng 7, 2013

Detroit một thập kỷ trước ngày phá sản

Nếu bạn đã đặt chân đến đây, bạn sẽ nhận ra ngay nơi này có nhiều trái ngược hiển hiện rõ ràng. Một đô thị rất đương đại với những công trình kiến trúc, hệ thống giao thông công cộng skytrain (xe điện trên cao) đi xuyên qua các tòa nhà trọc trời như trong các bộ phim khoa học viễn tưởng. Bên cạnh đó cũng không thiếu những khu phố đổ nát, những nhà máy cũ bỏ hoang, những tòa nhà cao tầng vốn một thời là khách sạn lừng danh. Mà nay “du khách” nơi đó là dân vô gia cư, đến ăn ở nể cần phải trả tiền phòng khách sạn và nếu có ai đó chẳng may chết đói, chết lạnh trên tầng thứ 15 thì chắc cũng không ai biết. Đây quả là một tỉnh thành lạ kỳ với những tòa nhà kính sáng loáng như muốn phản ảnh sự đối nghịch của những khu ổ chuột.

Detroit thời hoàng kim

Detroit thời hoàng kim

Có lẽ không ở đâu sự phân cấp giữa giàu và nghèo trên đất Mỹ có thể phản ảnh một cách rõ rệt nhất như ở nơi đây. Nếu du khách chỉ biết đi ra khu bờ sông ngắm những vi la to đẹp như pháo đài, được xây cất tráng lệ với những vườn hoa được chăm sóc cẩn thận thì ngược lại có những khu phố mà ngay cả đến dân địa phương cũng ít dám vào vì sợ mất mạng bởi đám du côn đường phố.

Cảnh sát Detroit cũng biểu tình

Nếu đứng bên kia bờ sông mà nhìn ngắm Detroit có nhẽ sẽ thấy sự khác biệt rất rõ nét và một thành thị chuyển hóa theo thời gian cũng như địa lý. Nếu bắt đầu nhìn từ phía Tây (bên trái) qua phía Đông (bên phải), bạn sẽ thấy ngay khu phía Tây nghèo nàn, toang hoang rồi cứ như vậy nhìn dần sang phía Đông sẽ thấy những khu phố trông tốt hơn và ra hẳn mảnh đất tuyệt đỉnh phía Đông sát mép sông sẽ thấy tòa nhà trọc trời của hãng GM (General Motor) trải qua và hiện đại, nằm soi bóng bên dòng sông.

Nếu chụp một bức tranh toàn cảnh thành phố Detroit có lẽ sẽ thấy như một câu chuyện về sự phát triển cũng như thăng trầm của đô thị với thời gian. Quơthiết kế nhà văn phòngcó nhẽ vốn bắt nguồn từ trong lịch sử và người ta hình như không phá đi những tòa nhà cũ, họ muốn để lại một di tích hoặc có thể vì chi phí phá đi tốn kém và đắt đỏ hơn là xây mới trên mảnh đất trống. Tôi không biết nhưng tôi cảm thấy đó là một sự lạ kỳ, một điều đặc biệt mà tôi chỉ thấy ở Detroit.

Đi ngược về trước 300 năm, thì Detroit mọc lên với một cái tên chẳng Anh mà cũng chẳng Pháp. Thành thị này được một nhà thám hiểm Pháp tên Antoine de la Mothe Cadillac, khám phá vào cái thủa châu Mỹ còn là một xứ hoang sơ. Ông đã dựng lên một thị thành đẹp bên một dải hạn hẹp (d'etroit) với vị trí giao thông tiện lợi vào năm 1701. Cái tên D'etroit dần dần được Mỹ hóa và trở nên Detroit. Tên Cadillac cũng trở thành một mác xe nức tiếng và qua. Thành thị Detroit có nhẽ là tỉnh thành cổ xưa nhất của vùng MidWest. Người Châu Âu ngày xưa vượt biển Đại Tây Dương - Atlantic- và định cư ở bờ Đông nước Mỹ trước, sau đó dần dần mở mang đất đai, phát triển và Tây tiến vì thế lịch sử nước Mỹ phát triển theo chiều từ Đông sang Tây bởi vậy Hollywood hay vỡ hoang đề tài lịch sử này về dân nhập cư vỡ hoang tiến dần về phía Tây và chúng ta có thứ gọi là phim cao bồi viễn Tây.

Biểu trưng sức mạnh và kiên tâm của Detroit

Vào thời kỳ cách mệnh Công nghiệp, khi con người bắt đầu chuyển hóa sản xuất từ thủ công sang máy móc và tự động hóa, nơi đây có các gia đình lừng danh đã tạo nên những đế chế xe hơi như Ford, Olds, Chevrolet và Dodge, và thời kỳ bùng nổ công nghiệp ô tô đã đến. Điều dị biệt, điểm mạnh cũng như tử huyệt của lịch sử vận động đô thị này chính là bắt đầu từ đây. Để có đủ nhân công làm trong các nhà máy xe hơi, lớp công nhân da trắng từ khắp nơi kéo về như lũ. Người ta cũng đưa về đây rất nhiều dân da đen để làm việc. Những người da đen sống quy tụ ở các khu hoang sơ hơn về phía Tây. Như đã nói ở trên lịch sử phát triển của Hoa Kỳ là từ Đông sang Tây, các khu phía Đông thường có lịch sử lâu đời hơn và phát triển hơn, đồng nghĩa với trải qua hơn, là nơi của tầng lớp quý tộc, có tiền. Như một mệnh đề của tự nhiên, kẻ nào đến sớm nhất trong công cuộc phá hoang, kẻ đó chiếm được mảnh đất mỡ màu nhất.

Một detroit đối nghịch

Những người da đen làm nô lệ, làm thuê, công việc bộ hạ, ngoài những giờ làm việc tẻ nhạt đứng máy trong các dây chuyền sản xuất thường tập hợp, ca hát để tiêu khiển. Chính họ, những người nhân lực da đen nơi đây đã tạo ra dòng âm nhạc da đen nổi tiếng của Hoa Kỳ thường được biếtthiết kế dự án kiến trúc lớnđến với cái tên Motown ( Motor town ). Dòng nhạc da đen Motown với những nghệ sỹ và ban nhạc nức tiếng như The Supremes, Smokey Robinson, Stevie Wonder và Marvin Gaye không chỉ ảnh hướng đến sắc dân của họ mà cả những người nghe nhạc da trắng khó tính. Cũng nhờ văn hóa nhảy múa bình dân, Detroit cũng chính là quê hương của các dòng nhạc Dance pop, hay còn gọi là dòng nhạc Popular dance music. Ngày xưa quý tộc nhảy ball room, người Việt gọi là nhảy cổ điển, còn nhân dân từng lớp lao động nghèo nhưng yêu đời họ có thể giao hội ở góc phố đàn ca nhảy múa với nhau theo các tiết điệu tự do họ muốn và các dòng nhạc cũng như kiểu nhảy sau đó đã biến đổi thành techno, hip hop, rap.

Detroit phát triển một cách chóng mặt và sự phân hóa giàu nghèo ngày một rõ rệt, người giàu càng ngày càng giàu lên. Kinh tế càng phát triển họ càng có nhiều tiền, và trái lại công việc làm ăn càng thuận lợi, đơn đặt hàng càng nhiều thì người công nhân càng phải làm nhiều. Thuật ngữ làm việc thêm giờ (overtime) có lẽ cũng bắt nguồn từ đây. Thời kỳ cực thịnh cũng như cao trào của Detroit lên đến cực điểm vào năm 1967, khoảng cách giàu nghèo quá lớn dẫn đến đảo chính. Những người da đen đã cướp phá khoảng hơn nghìn tòa nhà, cửa hiệu khu người da trắng, hàng chục người chết và nhiều người khác bị thương. Đây là một trong những vụ đảo chính thiệt hại cả về người lẫn của nặng nề nhất trong lịch sử bạo động nước Mỹ. Một minh chứng cho sự xung đột sắc tộc, giai cấp, giữa người da trắng và người da đen, giữa tầng lớp no đủ được hưởng nhiều ân huệ, ưu đãi và từng lớp cần lao nghèo nàn và bị phân biệt đối. Sau đó, người da trắng sợ đến đây, khu vực này gần như trở thành của người da đen.

Vị thị trưởng da đen trước nhất của Detroit khi hầu tòa

Dần dần khi những điều luật về nhân quyền, bình đẳng được các cơ quan hành pháp áp dụng mạnh mẽ, đô thị mới khôi phục lại. Người da den, cũng như người da trắng có quyền ngang nhau, bình đẳng với nhau. Thành thị dần dần hồi sinh. Tuy nhiên trong mắt người Mỹ, Detroit vẫn là thị thành bất ổn, đầy rẫy bạo lực. Họ sợ đến Detroit, nếu không phải đi vì công việc thì không nên đến Detroittư vấn nhà cao tầng, họ thường khuyên nhủ nhau vậy và nếu có phải đến vì công việc thì nên ở trong khách sạn, chỉ nên di chuyển đến văn phòng công ty bằng taxi chứ đừng đi bộ…vv Cũng chính từ đây, Detroit chính thức bị tiếng là chỉ như một tỉnh thành “Tạm”

Ở Hoa Kỳ, cứ ở đâu tỉ lệ tội nhân tăng, giá nhà đất ở đó sụt giảm khủng khiếp, chuyện bạo động ở Detroit có thể xảy ra vài chục năm rồi nhưng cũng có thể phải mất nhiều năm sau nữa đô thị này mới thực sự hồi sinh trở lại. Cho tới năm 2001, đã có một người da đen thắng cử vào chức thị trưởng đô thị. Ông Kwame M. Kilpatrick là người da đen đầu tiên leo lên đến hàng dân biểu ở thị thành Detroit cũng như tiểu bang Michigan. Ông đã bắc được nhịp cầu nối giữa người da đen và người da trắng. Ông đang có kế hoạch khôi phục lại thành thị, với mong muốn mang lại sự thịnh vượng, phồn vinh một thời. Để chứng minh với quần chúng. #, Detroit thật sự rất an toàn chứ không có kinh khủng như mọi người nghĩ, để xóa tan những hình ảnh xấu. Và quả thực là nếu bỏ qua những biến cố khủng hoảng về tài chính, về vụ vỡ nợ Dotcom, về sự tan rã của đế chế xe hơi.. Thì chất lượng an sinh tầng lớp, độ an toàn và tỉ lệ tội phạm tại Detroit đúng là đã tốt hơn nhiều. Một cuộc khảo sát tiến hành gần đây mang tên Reality vs Perception đã cho thấy Detroit đích thực an toàn không như mọi người nghĩ và tỉ lệ tội ác ở Detroit thậm chí nằm dưới chỉ số làng nhàng toàn nước Mỹ 0,26%.

Thống đốc bang Michigan đã từng cảnh báo về tín dụng xấu của Detroit

Thế nhưng, lại cũng rất oái ăm rằng chính ông thị trưởng Kwame M. Kilpatrick lại đã bị tòa án bang bóc trần và tống giam bỏ tù với mức án có thể lên tới vài chục năm. Vì tội tham nhung, vơ vét công quỹ và tư lợi làm giầu cho bản thân và các nhóm ích lợi. Để lại cho thành phố này cả một mớ vàng thau lộn lạo. Cho tới khi chính quyền bang Michigan cũng không thể gánh nổi. Và Detroit buộc phải gục ngã, vỡ nợ để chờ ngày hồi sinh. Nhưng nói gì thì nói Detroit cũng là một trong 10 thành phố lớn nhất Hoa Kỳ. Liệu thành phố này có hồi sinh, và trở lại thịnh vượng như xưa không? có vẻ mai sau tươi sáng còn ở xa lắm.


Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét