Festival ôi là Festival!

 Một tin "nhỏ" nhưng lại như muối xát vào "vết thương lòng": "Sáng 2/6, BTC Festival Biển 2013 đã quyết định loại vòng chung kết cuộc thi Nữ hoàng Biển Việt Nam năm 2013 ra khỏi chương trình Festival Biển năm nay…", báo chí nhất loạt loan tin. Trước đó, hôm 1/6, Website Chính phủ chạy tít: "Sẵn sàng khai hội Festival Biển Nha Trang 2013" và cho biết Festival Biển sẽ chính thức diễn ra từ ngày 8-11/6 và có gần 65 hoạt động du lịch đặc sắc diễn ra trước và trong thời gian tổ chức Festival Biển…". 

Ảnh minh họa. Quả là một festival hoành tráng với những 65 hoạt động xôm tụ! Không rõ tổng kinh phí là bao nhiêu nhưng chắc là không rẻ do có những tiết mục mới nghe tên thôi, như giải bóng chuyền bãi biển nữ quốc tế, lễ hội đường phố, lễ hội hướng về biển-đảo Việt Nam…, cũng đã thấy bộn bạc rồi! Thế nhưng, nếu mục đích của festival này (cũng như mọi festival khác trên 65 tỉnh, thành) là để tiếp thị truyền thông, quảng bá thu hút khách du lịch, thì cũng cần rà lại các tính toán hiệu quả chi phí (cost efficiency) nhằm mục đích giảm thiểu chi phí quảng cáo phát sinh trong khi tối đa hóa công khai sản phẩm cho một thị trường mục tiêu về bề rộng và tần suất tiếp xúc. Thị trường mục tiêu là gì? Gồm những ai? Khách nội địa hay khách ngoại quốc? Nếu là khách nội địa, thì đã "hữu xạ tự nhiên hương rồi", vấn đề không còn ở khâu quảng bá mà là có sản phẩm gì khác cộng thêm nào ngoài biển và biển cùng cáp treo hoặc tắm bùn! Còn nếu là khách quốc tế, thì tháng 6 là hơi bị sớm so với lịch nghỉ hè thường là tháng 7, tháng 8, ví như khách từ Pháp, Italy…! Còn nếu để phục vụ dân chúng, thì e rằng 65 hoạt động sẽ khiến bội thực! Tháng 12 năm ngoái, một festival tương tự cũng đã diễn ra ở Huế, trong số các hoạt động của festival nổi bật liên hoan hợp xướng quốc tế với khách mời "thi đấu" đến từ Philippines, Malaysia... Băng rôn cổ động treo phập phù ở trước một ít khách sạn, không buồn ghi địa chỉ và lịch "thi đấu". Lò dò đi tìm miết không thấy bèn gõ cửa văn phòng "Festival Huế", đóng trong một biệt thự bên bờ sông Hương và dội ngược vì câu trả lời: "Đây là văn phòng Festival Huế. Ông qua sở VHDLTT hỏi hì". Dội ngược đầu tiên vì cứ ngỡ rằng văn phòng trên là để lo mọi festival trong một năm của TP Huế, nào ngờ chỉ để lo cho mỗi một mùa festival kéo dài không đầy một tháng. Dội ngược tiếp theo là tính cục bộ và sự phổ biến: các hoạt động (festival) càng cục bộ, thì tính phổ biến càng thấp, đến nỗi "cùng ngành festival" mà cũng không buồn quan tâm! Càng dội ngược hơn khi, ngoại trừ lễ khai mạc trọng đại vào buổi tối trong một nhà thi đấu (trình diễn và nghe hợp xướng trong một nhà thi đấu, có Trời mới nghe chuẩn nổi), các buổi thi đấu đều diễn ra trước hoặc sau giờ hoàng đạo, hèn chi chẳng có bóng dáng một du khách nào, cho dù trên lý thuyết hợp xướng là món khoái khẩu của nhiều người ngoại quốc! Nếu lỡ gắn hội thi hợp xướng đó với festival du lịch, thì lẽ ra tổ chức vào buổi tối như một tiết mục văn hóa cộng thêm trong một cố đô không hề có màu sắc "by night"...! Thành ra, khách nghe chỉ toàn ca đoàn "thi đấu", "thi đấu" xong thì về khách sạn! Có may mắn dự festival "Francopholies" ở La Rochelle hoặc Festival d'Avignon, nên cũng được thấy cách thiên hạ tổ chức. Tỉ như kinh phí cho festival d'Avigon năm 2011 là 12 triệu Euro, 55% do nhà nước tài trợ, 45% do bán vé và merchandising (quà lưu niệm). Tính ra, ngân sách nhà nước chi 6,6 triệu Euro, chia đều cho 150.000 vé bán được, mỗi vé (tức một lượt khách du lịch đi xem) được nhà nước đài thọ 44 Euro, cũng ngang với giá vé họ phải mua! Coi như huề chi phí tổ chức, song cả thành phố Avignon được lời khoản thu du lịch và tiếng tăm đã dầy rồi ngày càng dầy hơn, khách thập hương càng nôn nóng kéo đến - thảo nào khách du lịch đến Pháp còn đông hơn dân số Pháp! Chưa hết, ở Avignon, nhà nước chỉ tài trợ chừng đó tiền, còn tổ chức, nhân sự là do một hiệp hội tư nhân vô vị lợi am tường một cách chuyên nghiệp hoạt động kịch nghệ và kinh doanh văn nghệ. nhà nước chẳng phải mất công cắt cử quan chức, cán bộ, nhân viên, đủ thứ trần đời để lo toan… chuyện họ không chuyên! "Đau như xát muối vào vết thương lòng" là do mỗi năm đất nước này đếm cả gần chục ngàn lễ hội. Ngân sách cho sự "phú quý sinh lễ nghĩa" này cho đến nay vẫn còn là một bí mật, chẳng phải bí mật quốc gia gì, chẳng qua do chưa có một tổng kết chính xác để từ đó công bố cho người dân đóng thuế hay biết để cả nước cùng… thấy ớn mà tăng cường tiết kiệm vào giai đoạn chống "lãng phí" này!  THIÊN DI